İşlem Numarası 2

İşlemci Nedir?

İşlemci bilgisayarın bütün birimleri arasındaki akışı kontrol eder.Veri akışını kontrol eden işlemci, veri değerlendirip ve üretme görevini yerine getiren en önemli aygıtlardan biridir.İşlemci tarafından işlenen veriler bazen çok basit olduğu gibi bazen de çok karmaşık olabiliyor.Yani temel aritmetik işlemler yapabildiği gibi karmaşık diyebileceğimiz işlemleri yapabilmektedir.

İşlemciler sadece bilgisayra ait bir elektronik birim değildir.Diğer bütün elektronik sistemlerde de işlemciler bulunmaktadır.Örneğin, otomatik çamaşır makinesi, otomatik bulaşık makinesi; fabrikalardaki otomatik cihazlar, televizyon. İşlemci yerine mikroişlemci, CPU (sipiu diye okunur – Central Processing Unit ), MİB (CPU’nun Türkçe karşılığı – Merkezi İşlem Birimi), μP (mikro processor-mikro prosesır diye  okunur) isimlerini de sıklıkla kullanıyoruz.
İşlemci = Mikroişlemci = MİB = CPU = μP
Aslında işlemciler, sadece bilgisayarlarda bulunan bir donanım değildir. Tüm elektronik sistemlerde işlemciler bulunur. Örneğin, otomatik çamaşır makinesi, otomatik bulaşık makinesi; fabrikalardaki otomatik cihazlar, televizyon. İşlemci yerine mikroişlemci, CPU (sipiu diye okunur – Central Processing Unit ), MİB (CPU’nun Türkçe karşılığı – Merkezi İşlem Birimi), μP (mikro processor-mikro prosesır diye okunur) isimlerini de sıklıkla kullanıyoruz.

İşlemcinin Görevi Nedir?

“İşlemcinin görevi nedir?” Diye sorulduğunda birçok kişi net bir cevap veremese de işlemciyi bilgisayarın beyni olarak tanımlar. Bu tanımlama, işlemcinin önemini kavradıklarını ifade eder. İşlemcinin anlaşılabilmesi için görevini net olarak  tanımlamalıyız. Bugün piyasada çeşitli işlemciler bulunmaktadır. Eğer işlemcinin bilgisayardaki görevini tam olarak bilmezseniz bu donanımda seçim yapmanız zorlaşacaktır. İşlemciyi anlamanız sizi hem mesleğinizde daha yeterli yaparken hem de bilinçli bir tüketici hâline getirecektir.

İşlemcinin Yapısı

Üreticiler, farklı işlemci mimarilerine göre işlemci üretirler. İşlemci mimarisi; işlemcinin işlemleri gerçekleştirme yöntemi, teknolojisi ve tasarımını ifade eder. Ortak mimariye sahip olan işlemciler aynı komutları tanımakta ve aynı yazılımları çalıştırabilmektedirler. Her işlemci temel bazı birimleri içinde barındırır. İşlemcilerin gelişim sürecinde bu birimlerin özellikleri artırılmıştır. Genel bir işlemci yapısı aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.
Çekirdek (Core)
Komut çalıştırma işlemlerini yapan bölümdür. Çalıştırma birimi (execution unit) olarak da bilinir.
ALU (Aritmetik Lojik Unit / Aritmetik Mantık Birimi)
İşlemci tarafından gerçekleştirilecek matematiksel ve mantıksal işlemlerin yapıldığı bölümdür.
Ön Bellek (Cache)
Sistem belleğinden gelen veriler, çoğunlukla CPU’nun hızına yetişemezler. Bu problemi çözmek için CPU içinde yüksek hızlı hafızalar bulunur. Ön bellek çalışmakta olan programa ait komutların, verilerin geçici olarak saklandığı yüksek hızlı hafızalardır.İşlemcinin komutları daha hızlı yüklemesini sağlayan bu hafıza genellikle L1 (Level 1) ve L2 (Level 2) olmak üzere iki kısımdan oluşur. İşlemci, ihtiyaç duyduğu komutu ilk  önce L1 ön bellekte (L1 ön bellek L2 ön bellekten daha hızlıdır.) arar. Eğer işlemcinin aradığı komut burada yoksa L2 önbelleğe bakar. Eğer burada da yoksa sırasıyla RAM ve sabit disk üzerindeki sanal hafıza üzerinde arar. Ön belleklerin kimisi işlemci ile aynı hızda çalışır.
Kontrol Birimi
İşlemciye gönderilen komutların çözülüp (komutun ne anlama geldiğinin tanımlanması) işletilmesini sağlar. İşlemci içindeki birimlerin ve dışındaki birimlerin eş  zamanlı olarak çalışmasını sağlayan kontrol sinyalleri bu birim tarafından üretilir.

İŞLEMCİ ÇEŞİTLERİ 

intel                                                        AMD
i7 Extreme Edition                           Phenom II x6 Black Edition
i7                                                       Phenom II x6 ve x4 ve Black edition olanlar
i5                                                       Phenom II x4 - Athlon II x4
i3                                                       Athlon II x2 ve x3 - Phenom x2
Pentium 4                                         Semptron- Athlon

İŞLEMCİ SEÇİMİ

İşlemci seçmeden önce, bilgisayarı ne amaçla kullanacağımızı belirlemek önemlidir. Bilgisayarı oyun oynamak için mi, sadece internette dolaşmak için mi kullanacağımız gibi şeyler işlemci tercih ederken göz önünde bulundurmamız gereken faktörlerdir.

Sadece internette dolaşacak bir kişinin, 1500 liralık bir işlemci alması çok da doğru olmaz. Bu yüzden ne amaçla kullanacağımızı belirlemek oldukça önemlidir ve yanlış karar vermemizin de önüne geçecektir.
Ama bilgisayarınızda oyun oynamak, yüksek kalitede videolar izlemek gibi çeşitli şeyleri yapmak istiyorsanız işlemci kalitesini yüksek tutmanız gerekmektedir. İşlemci fiyatları 1000$’a kadar uzanabiliyor. Fakat sizin gerçekleştirecek olduğunuz işlemin ortalama seviyede olduğunu düşünürsek, 200-300$ civarında bir fiyata sahip işlemciyi almak sizin için uygun olacaktır.

Bunun yanı sıra işlemci alırken dikkat etmeniz gereken bir başka nokta, işlemcinin soğutucusudur. İşlemcinin soğutucusu da, işlemcinin kalitesi kadar önemli bir noktadır. Satın aldığımız işlemcide, sadece işlemciyi soğuk tutmak amacıyla yapılandırılmış bir fan gelecektir. Yüksek performanslı şeyleri çalıştırırken, işlemcinizin soğuk kalması konusunda bu fan tek başına yeterli performansı gösteremeyebilir. Piyasadan sağlayabileceğiniz daha güçlü ve daha büyük fanlar sayesinde bu konudaki sıkıntınızı giderebilirsiniz.

Ufak çaplı fanların, işlemciyi soğutabilmek amacıyla çok daha fazla dönmesi gerekeceğinden ses açısından fazla ses çıkarabilir. Bu nedenden ötürü tercih edeceğimiz geniş çaplı bir fan, çapının genişliği sayesinde diğer fanlara göre çok daha az dönerek aynı performansı sağlayabilir. Ayrıca gürültüden de kurtulmanızı sağlar.

 İŞLEMCİ SOĞUTMASI

Soğutmanın Önemi

Her elektronik devre elemanı çalışırken ısınır. İşlemciler gibi yoğun işlem yapan elektronik elemanlarının ise ısınmaları daha yüksek düzeydedir. Belli değerden sonra yüksek ısı, işlemciye zarar vermektedir. Bu nedenle işlemcilere soğutma düzeneği takılmalıdır. Soğutma işlemi iki aşamadan oluşur : İşlemcinin üzerindeki ısıyı emerek işlemcinin ısısını azaltma ve emilen ısıyı dağıtarak işlemciden uzaklaştırma. İşlemcilerin çok ısınmaları durumunda otomatik olarak kapanma özellikleri olmalarına rağmen, bu teknoloji her zaman işe yaramayabilir ve işlemci yanabilir. Bu nedenle işi sağlama alıp, işlemcinin ısısını dengede tutmak gereklidir. İşlemciye uygun olmayan soğutucu düzeneğinin seçilmesi veya soğutucu düzeneğinin yanlış takılması kimi zaman ufak ısı artışlarına neden olurken, kimi zaman sistem çökmelerine, kilitlenmelere hatta işlemci yanmalarına neden olabilmektedir.

Soğutucu Malzemeleri

Soğutucu

Soğutucu (Heatsink-hiğtsink diye okunur), işlemcinin üzerine yerleştirilen ve işlemcinin çekirdeğindeki ısıyı kanatlarına çeken metallerdir. Kimi soğurucular kalın, kimileri ise ince kanatlara sahiptir. İnce kanatlı soğurucular daha çok ısı çekerler, fakat daha pahalıdırlar ve daha kolay kırılabilirler. Soğutucular alüminyum, bakır metallerinden yapılır. Tamamı alüminyum olan, işlemci üzerine oturan kısmı bakır, geri kalanı alüminyum olan soğutucular; tamamı bakır olan soğutucular vardır. Bakırın ısı iletimi alüminyumdan daha fazladır.

 Alüminyum soğutucu, merkezi bakır olan alüminyum soğutucu, bakır soğutucu

 

Soğutucu seçerken eldeki işlemciye uygun tasarlanmış olanını kullanmalısınız. Bir tür soket için tasarlanmış olan soğutucuyu başka tür bir soket üzerine yerleştirilmiş işlemci üzerinde sabitlemeye çalışırken işlemciye zarar verebilirsiniz. Kimi zaman uygun olmayan soğutucuyu yerine bir türlü sabitleyemezsiniz ve hatalı bir ürün aldığınızı fark edersiniz.Tabiki ne olursa olsun sabitlerim derseniz çatlamış bir işlemciyle veya yeterince soğutmaya bir düzenekle karşı karşıya kalabilirsiniz. Soğutucuların internet sitelerindeki işlemci uyumluluğu (compatible CPUs) özelliğine bakarak soğutucunun hangi işlemcilere uygun olarak üretildiğini tespit edebilirsiniz. Ayrıca internet sitelerinden soğutucuların birçok özelliğini öğrenebilirsiniz. Soğutucuları ayrı bir  parça olarak satın alabilirseniz de, çoğu zaman soğutucu ve fan bir paket hâlinde satılır. Kimi soğutucuları yerleştirirken tornavida gerekebilir. Tornavidayı da kullanırken elinizden kaçmamasına dikkat etmelisiniz. Çünkü ana kart üzerinde oluşabilecek çizikler ana kartı çalışmaz hâle getirebilir.

Fanlar

Fanlar bilgisayar sistemlerinde ısınan donanımlar üzerindeki ısıyı dağıtmak amacıyla kullanılan pervanelerdir. Fanlarda işlemci üzerine sabitlenmeyi sağlayan mandal/kilit düzeneği ve kanatları döndürmeye yarayan motor bulunmaktadır. Soğutucunun üzerine yerleştirilirler. Farklı boyutlarda üretilirler. Markadan markaya fiyat değişmekle birlikte genel olarak büyük olan fanlar, küçük olanlardan daha pahalıdır. Büyük fanlar, küçük fanlara göre daha fazla hava akışı sağlar. Eğer fanı soğutucudan ayrı olarak satın alacaksanız dikkat edeceğiniz nokta, soğutucunuz için uygun boyutta bir fan seçmektir. Büyük fanların ittiği hava miktarı, küçük olanlardan daha fazla olduğundan genel olarak ürettiği gürültü miktarı da daha fazladır. Bilgisayarda yazı yazma, internette gezinme  vb. programlar kullanırken işlemci fazla zorlanmadığından fazla ısı üretmez. Dolayısıyla fan yavaş döner ve az gürültü çıkarır. Fakat bilgisayarı zorlayan uygulamalarda (örneğin, sistem gereksinimi yüksek olan oyun, grafik programlarında) işlemci, yoğun çalıştığından ürettiği ısıyı gidermek için fan daha hızlı döner ve fazla gürültü çıkar.Fan motorunun gereksinim duyduğu elektrik, ana karttaki “CPU Fan” yazılı bağlantı noktasına takılan enerji kablosuyla sağlanır.Büyük kanatlı fanlar, küçük kanatlı fanlara göre düşük devirde daha etkili soğutma sağlar. Bu da gürültüyü azaltır. Fanın dönüş hızı arttıkça soğutma oranı da ürettiği gürültü de artar. Kasanın yapıldığı metal inceyse fanın gürültüsü daha fazla duyulur. Fanın hareket ettirebildiği hava miktarı dakikada fit küp (cubic feet per minute=CFM) şeklinde ölçülür. Ürettiği hava akışı yüksek olan fan daha etkili soğutma gerçekleştirir. Kutulu (Box) işlemciler, kendilerine uygun soğutucu ve fan ikilisi ile gelmektedir. Diğer işlemciler içinse doğru soğutucu ve fan seçebilmek önemlidir. Günümüzde hem fanın soğutma etkinliğini artırmak hem de görünüşü çekici kılmak amacıyla çok çeşitli tasarımlarda fanlar üretilmektedir.

 

Fanlar tozlandıklarında daha yavaş ve gürültülü çalışır. Bu nedenle belirli aralıklarla fanları tozlardan arındırmak ve yağlamak gerekmektedir.

Termal Macun

İşlemci ve soğutucunun yüzeyleri dümdüz gibi gözükse de aslında gözle görülemeyecek düzeyde pürüzlere sahiptirler. İşlemcinin üzerine soğutucuyu yerleştirdiğimizde aralarında hiçbir şekilde boşluk kalmadığını düşünebiliriz. Fakat aralarında gözle göremediğimiz mikroskobik düzeyde boşluklar bulunur. Bu boşluklar havayla doludur. Hava ısı iletimini gerçekleştirir. Fakat havadan daha iyi ısı iletimini gerçekleştiren maddeler vardır. İşte bu mantıktan hareketle termal macun geliştirilmiştir

İşlemci ile soğutucu yüzeyleri arasındaki gözle görülemeyen boşluklar  Farklı markaların termal macunları

Termal macun; işlemcinin üzerine sürülen, ısıyı oldukça hızlı soğutucuya ileten, üzerinde tutmayan ve bu şekilde işlemcinin ısısını düşürmeye yarayan bileşiktir. Termal   macun, termal pasta, termal arayüz materyali, ısı iletici macun, termal bileşik gibi adlarla da anılır. Genelde beyaz bir tutkala benzer. İçerdiği maddelere göre farklı renklerde olabilirler

         
                İŞLEMCİ MONTAJI

 
Bilgisayar teknik servis
Bilgisayar montaj – işlemci kurulumu – soket 775 için
soket 775 İşlemci Montajı
soket 775 işlemci kurulumunda uyulması gereken bazı önemli kurulum ayrıntıları bulunmaktadır. Eğer kuruluma dikkat etmezseniz işlemciye ve işlemci yuvasına zarar verebilirsiniz.
P4 işlemciler artık yeni arabirime sahipler. Bu yeni işlemcilerdeki en büyük değişiklik artık altlarında bacaklarının olmaması. Artık işlemcinin altında dokunulmaması gereken ve işlemcilerin soket 775 isminin kaynağı olan 775 adet kontak noktası bulunuyor.
Montaj sırasında dikkat edilmesi gerekenler;

- İşlemcinin altındaki kontak noktalarına ve soket içindeki pinlere dokunmayın!
- İşlemciyi yuvaya eğim yapmayacak şekilde oturtun.

 Termal macunların iletimini artırmak için içeriklerine çok çok ince öğütülmüş bakır, alüminyum, gümüş gibi maddelerin tozları eklenmektedir. Bu madde tozları birbirlerine değdiği zaman, sanki arada metal bir yüzey varmış gibi başarılı ısı iletimi sağlar. Bu tür macunlar diğerlerinden daha pahalıdır. Ayrıca bu tür macunlar dışarıya taşıp işlemci veya ana kartın iletken kısımlarına temas ederlerse kısa devreye neden olabilirler. Termal macunların elektrik iletimleri ihmal edilebilir düzeyde olmalı. Isı iletimi ise mümkün olduğunca yüksek olmalıdır. Ayrıca bu özelliklerini zamanla kaybetmemelidirler. Katılaşıp kurumayan, aşırı akıcı da olmayan bir yapıda olmalıdırlar.        İşlemci ile soğurucu arasında kalan boşluk, gözle görülemeyecek düzeyde olduğundan çok ince sürülmüş termal macun tabakası boşlukları doldurmaya yeterlidir. Genellikle bir pirinç tanesi büyüklüğünde macun kullanmak ve bunu olabildiğince ince bir tabaka şeklind sürmek (dosya kâğıdı kalınlığında hatta daha ince) uygundur. Macunun termal iletkenliği soğurucunun üretildiği malzemenin termal iletkenliğinden az olduğundan macunun fazla sürülmesi iletimi azaltır. Termal macunun uygun kullanımı, işlemci sıcaklığını ortalama 3-4 derece düşürmektedir

Başarılı sayılabilecek bir termal macun uygulaması

  Eğer işlemcinizi değiştirecek, fakat aynı soğutucuyu kullanacaksanız; soğutucu üzerindeki eskiden kalma termal macunu temizleyip yenisini sürmeniz gerekmektedir. Ayrıca herhangi bir nedenle işlemcinizi çıkarıp geri taktıysanız termal macunu yenilemeniz gerekir. Kimi zaman soğutucuyu temizlemek için termal macun paketleriyle satılan veya ayrı olarak satılan temizleme sıvıları kullanılır.